Jak dobrze interpretować wyniki badania moczu?
To bardzo ważne i często zlecane badanie, które pozwala ocenić pracę nerek, ale też wykryć choroby ogólnoustrojowe. Aby było ono wiarygodne i jak najlepiej odzwierciedlało stan naszego organizmu konieczne jest właściwe przygotowanie ze strony pacjenta oraz staranna interpretacja przez lekarza.
- • Badanie moczu obejmuje ocenę cech fizycznych (pH, barwa moczu, zmętnienie, zapach, ciężar właściwy),
- • biochemicznych (ocena zawartości w moczu białka, glukozy, związków ketonowych, hemoglobiny, esterazy leukocytowej i azotynów),
- • morfologicznych (badanie mikroskopowe osadu moczu uzyskanego po odwirowaniu i ocena elementów obecnych w osadzie).
Jak przygotować się do badania?
Do badania najlepiej wykorzystywać pierwszą poranną porcję moczu (po przynajmniej 4-godzinnym spoczynku nocnym), ponieważ stężenie oznaczanych substancji jest w nim największe. Po umyciu i osuszeniu zewnętrznych okolic moczowo-płciowych należy pobrać mocz ze „środkowego strumienia" tzn., że pierwszą część moczu oddajemy do sedesu, dopiero po chwili zbieramy mocz do specjalnego jałowego pojemnika. Ma to na celu dodatkowe "przepłukanie" i oczyszczenie dróg moczowych przez pierwszą porcję.
W przypadku kobiet unika się przeprowadzania badania moczu w okresie miesiączki i w ciągu 3 dni po jej zakończeniu.
Cechy fizyczne moczu - pH, zmętnienie i zapach
Zwykle pH moczu wynosi 5,0-6,0 ale zakres normy obejmuje od 4,5-8. Wielkość pH określa poziom kwasowości lub zasadowości moczu, a przez to pośrednio stan nerek i całego organizmu.
Zmętnienie moczu najczęściej spowodowane jest obecnością wytrąconych fosforanów lub kryształów kwasu moczowego, z których powstają kamienie moczowe. Inną przyczyną może być domieszka wydzieliny z gruczołu krokowego lub obecność znacznej ilości leukocytów i bakterii.
Zapach moczu, może być zmieniony w zależności od naszej diety np. charakterystyczną woń dają szparagi, zapach mysiego moczu może wskazywać na fenyloketonurię, a zapach acetonu może świadczyć o cukrzycy.
Zmiana barwy moczu
Prawidło mocz powinien być przejrzysty o barwie słomkowożółtej. Wpływ na zmianę barwy moczu ma jego zagęszczenie, przyjmowane pokarmy i leki. Oto najczęstsze przyczyny zmiany barwy moczu:
- •ciemnoczerwona, brunatna - może świadczyć o obecności w moczu krwi lub hemoglobiny, mioglobiny (uwalnianej z mięśni, gdy dochodzi do ich uszkodzenia), może być też spowodowana przyjmowaniem leków np. aspiryny, metronidazolu lub nitrofurantoiny;
- •jasnoczerwona, różowa - również może świadczyć o obecności w moczu erytrocytów, hemoglobiny, mioglobiny, ale zwykle w mniejszej ilości, może być spowodowana również przyjmowaniem leków przeciwgruźliczych np. ryfampicyny, jak i zakażeniem bakterią Serratia; najczęstszą jednak przyczyną jest barwnik zawarty w czerwonych burakach);
- •mętna, mlecznobiała - może świadczyć o obecności w moczu leukocytów i bakterii (czyli o tzw. ropomoczu), przyczyną mogą być też obecne w moczu tłuszcze oraz substancje mineralne- fosforany;
- •niebieskozielona - może świadczyć o zakażeniu groźną bakterią Pseudomonas aeurginosa, przyczyną może być też przyjmowanie witaminy B2 oraz leku przeciwdepresyjnego - amitryptyliny.
Białko, glukoza i związki ketonowe
W analizie ogólnej moczu białko nie powinno być obecne. Białko w bardzo niewielkich ilościach rzędu 150-200 mg na dobę wydalane jest z moczem przez osoby zdrowe, jednak są to ilości nie wykrywane przez standardowe analizatory laboratoryjne. Białkomocz może mieć bardzo różne przyczyny - może wynikać z uszkodzenia nerek, wskazywać na stan zapalny dróg moczowych lub wskazywać na poważne choroby ogólnoustrojowe, dlatego ważne jest określenie ilości traconego białka i jego rodzaju. Obecność w moczu trzech poniższych składników to także sygnał o nieprawidłowym funkcjonowaniu naszego organizmu.
Mikroalbuminuria - bardzo niewielkie ilości małych białek - albumin, które pojawiają się w moczu w przypadku uszkodzenia nerek spowodowanego jest między innymi nadciśnieniem tętniczym i cukrzycą.
Glukoza - prawidłowy mocz zawiera tylko śladowe ilości glukozy, niewykrywalne rutynowymi metodami. Obecność glukozy w moczu najczęściej spowodowana jest jej podwyższonym poziomem we krwi i może być pierwszym objawem cukrzycy!
Związki ketonowe - są to metabolity, które pojawiają się w przypadku źle kontrolowanej cukrzycy, w stanach głodzenia, po wymiotach, po nadużyciu alkoholu.
Esteraza leukocytowa i azotyny w moczu
Esteraza leukocytowa jest to enzym produkowany przez białe krwinki - granulocyty. Ich oznaczanie za pomocą testów paskowych pozwala na szybkie, przesiewowe wykrycie leukocytów w moczu, które może przemawiać za infekcją układu moczowego.
Azotyny powstają w wyniku przemiany wydalanych z moczem azotanów pochodzenia pokarmowego jedynie przez bakterie Gram-ujemne, takie jak Escherichia coli, Pseudomonas, Enterobacter. Nie pozwalają natomiast wykryć obecności bakterii Gram - dodatnich i drożdżaków.
Badanie morfologiczne osadu moczu
To badanie mikroskopowe oceniające osad moczu po odwirowaniu. Obecność w moczu poniższych elementów w ilości przekraczającej dopuszczalne normy może przemawiać za występowaniem różnych chorób i jest istotna dla ich diagnostyki.
Dopuszczalna ilość erytrocytów to 3-4 wpw (w polu widzenia), większe ilości świadczą o krwiomoczu (gdy wizualnie mocz ma zmienioną - czerwoną lub brunatną barwę) lub o krwinkomoczu (gdy erytrocyty widoczne są tylko pod mikroskopem). Do głównych przyczyn obecności erytrocytów w moczu należą: mocz pobrany w czasie miesiączki, kamica moczowa, stany zapalne układu moczowego, nowotwory, gruźlica, wady wrodzone i zwyrodnienia układu moczowego
Liczba białych krwinek - leukocytów nie powinna przekraczać 4-5 wpw, większe ilości najczęściej świadczą o zapaleniu dróg moczowych wywołanym przez bakterie, wirusy, grzyby lub pasożyty. Mocz, który zawiera leukocyty oraz drobnoustroje w takiej ilości, że powodują one zmętnienie, zmianę barwy i charakterystyczny zapach nazywa się ropomoczem.
Norma dla komórek nabłonków płaskich to 3-5 wpw, przekroczenie normy może towarzyszyć zakażeniu dróg moczowych, natomiast nabłonki okrągłe prawidłowo nie powinny być obecne, mogą przemawiać za uszkodzeniem cewek nerkowych.
W badaniu tym sprawdza się także obecność wałeczków w moczu. Wałeczki są to struktury zbudowane z białka, w które wtopione mogą być różne komórki (erytrocyty, leukocyty, nabłonki cewek nerkowych, nadające wałeczkom charakterystyczny wygląd i znaczenie diagnostyczne). W zależności od składu wyróżniamy kilka rodzajów wałeczków o odmiennym znaczeniu diagnostycznym:
a)wałeczki szkliste - mogą występować u zdrowych osób i nie świadczą o chorobie
b)wałeczki ziarniste - mogą przemawiać za uszkodzeniem miąższu nerkowego;
c)wałeczki leukocytowe - obecność tego rodzaju wałeczków występuje w przypadku poważnych chorób- odmiedniczkowego i śródmiąższowego zapalenia nerek
d)wałeczki erytrocytowe - ten rodzaj wałeczków, zwłaszcza jeśli towarzyszy mu obecność zdeformowanych tzw. wyługowanych erytrocytów może świadczyć o uszkodzeniu kłębuszków nerkowych
e)wałeczki nabłonkowe z kolei wskazują na uszkodzenie cewek nerkowych.
Posiew moczu
Posiew to badanie mikrobiologiczne, którego celem jest wykrycie obecności drobnoustrojów. Dlatego niezwykle ważne jest higiena skóry okolic ujścia cewki moczowej. Należy obmyć ją czterokrotnie zmienianymi jałowymi gazikami od przodu w kierunku odbytu (użyj gazika tylko raz i wyrzuć go). Wskazane jest, aby w pochwie umieścić tampon lub gazik. Do badania również najlepiej jest wykorzystywać mocz poranny i stosować zasadę "środkowego strumienia". Mocz powinien być dostarczony do laboratorium w ciągu 2 godzin.
Dodaj komentarz