Zacznijmy od doboru lektur czyli literatury podmiotu.
Wielu uczniów popełnia zasadniczy błąd, ściągając z internetu gotowe listy lektur. Przeważnie nie piszą ich fachowcy (nauczyciele) lecz studenci nie mający pojęcia o systemie matur. Często na takiej liście znajduje się i 10 lektur, co sprawia, że uczeń nie jest w stanie przyswoić sobie wiadomości na temat takiej liczby pozycji. Poza tym prezentacje ma ograniczenia czasowe a przedłużenie jej ponad 15 minut to odejmowanie punktów.
Dlatego proponuję wybór tylko 4 lektur.
Ważne jest też, żeby nie wybierać samych “ciężkich” pozycji, na przykład wielostronicowych powieści. Bo koniecznie trzeba je będzie przeczytać, samo streszczenie lub film nie wystarczą. Komisja będzie bowiem zadawać pytania sprawdzające czy uczeń naprawdę utwóe przeczytał.
Tak więc wybieramy najwyżej 2 pozycje większe a 2 krótsze, najlepiej utwory poetyckie.
Na przykład do tematu: Portrety rodziców w literaturze. Omów na wybranych przykładach. proponuję następujący zestaw:
1.Gałczyński I. K.,Spotkanie z matką, Poezje, 1960,Warszawa, s. 162
2.Kochanowski J..Tren VII i VIII, Dzieła polskie ,T III, Warszawa 1955, s. 55
3.Orzeszkowa E., Nad Niemnem, Warszawa 1960
4.Zapolska G., Moralność pani Dulskiej, Warszawa 1963

Mamy tu jedną pozycję dużą, powieść Orzeszkowej , dużo mniejszą sztukę sceniczną i poza tym tylko utwory poetyckie. Przy takim doborze utworów uczeń pokaże komisji, że zna różne gatunki literackie, bo jest tu powieść, dramat, tetren i liryk. Poza tym utwory poetyckie dodają zawsze punktów na egzaminie.
Innym argumentem jest też bardzo ważny fakt, że dzięki takiej liście literatury podmiotu możemy gładko sformułować tezę, np. Literatura polska ukazuje zarówno negatywne jak i pozytywne portrety rodziców.
Albo zamiast tezy można sformułować pytanie problemowe:: jakie portrety rodziców ukazuje literatura polska: pozytywne czy negatywne ?
I mamy tu różna aspekty, a prezentacja staje się ciekawa. Dzięki temu już gładko można sobie przygotować plan, który pomoże potwierdzić postawioną tezę lub odpowiedzieć na postawione pytanie.

O czym należy pamiętać przy pisaniu ramowego planu wypowiedzi. Plan uczeń ma przed sobą w czasie egzaminu, członkowie komisji również a jest to bardzo dobre narzędzie, bo:
1.pozwala skupić się na temacie
2.podpowiada tytuły i autorów, bo w zdenerwowaniu można zapomnieć
3.jest rodzajem ściągawki, bo zawiera najważniejsze przemyślenia
4.pozwala nie patrzeć w oczy egzaminatorów tylko na kartkę
Ale musi to być dobry i chytry plan, zawierający wszystko, co chcemy powiedzieć, tylko w skrócie. Na przykład do wymienionego tematu proponuję:
Konspekt ( ramowy plan wypowiedzi)

I.Wstęp. Wprowadzenie do tematu. Pytanie problemowe: jakie portrety rodziców ukazuje literatura polska, pozytywne czy negatywne ?
II. Rozwinięcie.
1.Kochający ojciec: Wzruszający portret ojca opłakującego śmierć dziecka jako przykład największej rodzicielskiej miłości w literaturze. J.Kochanowski “Treny”.
2.Różne portrety pozytywne i negatywne rodziców w powieści E.Orzeszkowej “Nad Niemnem”:
a) Mądra ojcowska miłość Benedykta Korczyńskiego - postawa ojca w obliczu konfliktu z synem prowadząca do porozumienia i wyrazów wdzięczności ze strony syna.
b) Matka kochająca ale popełniająca błędy. Nadmierna, bałwochwalcza miłość matczyna powodem wypaczenia charakteru syna Zygmunta. Andrzejowa Korczyńska z powieści epoki pozytywizmu :E.Orzeszkowa “Nad Niemnem”.
c) Matka obojętna i samolubna.Egoizm i brak uczuć , traktowanie dzieci przedmiotowo,złożenie ciężaru ich wychowania na służbę- Emilia Korczyńska.
d) Portret matki mądrej i mądra miłość .Próba wychowania dzieci na wartościowych
ludzi, przygotowanie ich do uczciwego życia i pracy zapewniającej byt w dorosłym życiu - pani Kirłowa, matka Maryni.
3.Zły przykład miłości matczynej, demoralizacja w domu rodzinnym. Destrukcyjny wpływ matki. Wypaczenie charakterów dzieci - Dulska z komedii G.Zapolskiej "Moralność pani Dulskiej".Nieodwracalne błędy wychowawcze.
4.Matka jako najpiękniejsze wspomnienie szczęśliwego dzieciństwa-K.I.Gałczyński “Spotkanie z matką”.
III. Zakończenie. Podsumowanie. Odpowiedź na pytanie problemowe: literatura ukazuje zarówno pozytywne jak i negatywne wzorce obojga rodziców.
IV.Cytaty jako pomoc przy prezentacji.

Oczywiście jest to tylko przykładowy plan, ale myślę, że ukazuje najważniejsze zasady.

Tekst autoryzowany
Jolanta Skowrońska